Niniejszy tekst poświęcony został pojęciu form działania administracji z uwzględnieniem kryteriów ich klasyfikowania w formie przystępnej dla odbiorców grafiki.
Pojęcie form działania administracji
Pojęcie form działania administracji publicznej zostało stworzone przez naukę prawa administracyjnego. Miało to na celu sprowadzenie różnych przejawów działań administracji publicznej do określonych postaci (prawnie rzecz jasna), co umożliwi systematyzację takich działań, a także ocenę ich prawidłowości.
Zobacz też: Administracja publiczna – sposoby definiowania. Administracja publiczna a administracja prywatna
Rozumie się je w dwojaki sposób.
Z jednej strony, jako w teoretycznych konstrukcjach form działaniach, ujmuje się te przejawy działalności administracyjnej, które mają ściśle wykonawczy względem ustawy charakter (np. rozporządzenia wykonawcze do ustaw) oraz wyraźnie wywodzą się z istniejących norm prawnych, które (normy prawne) upoważniają do podjęcia określonych działań.
Z drugiej natomiast, rozumie się przez formy działania administracji działania twórcze, a więc poza tymi wymienionymi powyżej i te, które administracja podejmuje na podstawie ogólnych norm prawa dla wykonania określonych zadań publicznych – związane są z praktyką działania administracji.
Klasyfikacja form działania administracji
W tej materii, niezwykle pomocny będzie poniżej przedstawiony wykres, ujmujący systematykę klasyfikacji form działania administracji. Pod grafiką, znajdują się odnośniki do tekstów, w których umieszczam omówienie poszczególnych, wymienionych form działania administracji :) W ostatniej części tekstu omawiam kryteria klasyfikacji form działania administracji.
Kryteria klasyfikacji form działania administracji
#1 Podstawowa klasyfikacji (wg. Jana Bocia)
- akty administracyjne »klik«;
- akty normatywne »klik«;
- formy działań faktycznych »klik«;
- umowy »klik«.
#2 Kryterium władztwa
- działania władcze (sfera imperium) – podejmowane jednostronnie (bez woli adresata) na podstawie norm publicznoprawnych w celu sformułowania nakazów i zakazów jakiegoś zachowania się. (np. akt administracyjny). Druga strona (adresat) może mieć tutaj dużo uprawnień, może współdziałać jednak treść aktu w żaden sposób nie zależy od niej;
- działania w pełni władcze – (policja administracyjna); działania reglamentacyjne, prewencyjne i represyjne skierowane na zapewnienie realizacji przepisów prawa adm. i na ochronę obywatela (przymus może być stosowany bezpośrednio);
- działania o władztwie ograniczonym – działania za których pomocą administracja formułuje obowiązki (decyzja podatkowa) (przymus może zostać zastosowany pod pewnymi warunkami) lub działania, które są źródłem uprawnień (koncesja) – przymus ma charakter potencjalny i będzie realizowany wyjątkowo;
- działania niewładcze (akty gestii) – działania podejmowane na podstawie norm prawa cywilnego, albo gdy są oparte na normach prawa publicznego, jednak w momencie ich podejmowania strony stosunku ulegają pełnemu bądź częściowemu zrównaniu (umowy administracyjne, porozumienia adm.).Działania niewładcze mają zazwyczaj charakter dwustronny co oznacza, że obie strony mają jednakowy lub względnie jednakowy wpływ na treść podejmowanego aktu.
#3 Kryterium skutku prawnego:
- czynności (działania) prawne – działanie zmierzające do ustanowienia, zmiany albo zniesienia stosunku prawnego;
- czynność (działania) faktyczna – każde inne działanie.
#4 Kryterium charakteru działania prawnego:
- oparte na normach prawa publicznego – działania administracyjnoprawne;
- oparte na normach prawa cywilnego – cywilnoprawne.
#5 Kryterium sfery skutku prawnego:
- sfera zewnętrzna oparta na ściśle określonej normie prawnej;
- sfera wewnętrzna może być oparta na normie kompetencyjnej.
#6 Kryterium adresata skutku prawnego:
- działanie indywidualne – tyczy się ściśle określonego podmiotu, bądź grupy o ile można dokładnie określić wszystkich jej członków;
- działania generalne – tyczy się grupy, której składu nie da się określić.(np. działania powszechnie obowiązujące).
I tym samym przedstawione zostało pojęcie prawnych form działania administracji oraz kryteria ich klasyfikacji. Mam nadzieję, że forma grafiki przyda się przy tematach wymagających identyfikacji danej formy działania administracji publicznej :) W razie pytań, zapraszam do komentowania lub kontaktu przez e‑mail/ formularz kontaktowy.
>Zagadnienie opracowane na podstawie: Prawo administracyjne, Jan Boć (red.), Kolonia Limited 2010.<
